МАРХ

Деновиве градот повторно ја актуелизира „реконструкцијата“ на фасадата на Метропол, објект на централниот градски плоштад.  Легендарна  зграда  на скопската модерна, кој ќе го изгубиме  под покровителство на градот.

 

Институцијата „Град Скопје“, меша термини и не е свесна за градителското наследство на сопствениот град. Сето  тоа го прави со брзина на светлината, па скоро и да не е возможно да се реагира од страна на фелата. Секојдневно се најавуваат проекти и се демолира оригиналната архитектура на база на скапи и крајно неиновативни фасадни решенија, кои само наликуваат на некои од старите стилови. Ниту имаат пропорција, ниту е возможно да ги адаптираат модерните објекти на некаква еклектична естетика, затоа што ритмичката организација на прозорите, катните висини, влезови, решавање на внатрешната организација не е иста. Па добиваме смешни здепасти столбови, истегнати тимпанон надпрозорници, лажни двовисински прозори, стиропор скулптури и воздушни пиластри…..

За суштински да се разбере оваа „рефасадација“ на центарот на Скопје, треба само да ги заокружиме објектите и да видиме што се случува со нив на задната фасада. Од друга страна, на име реконструкција, се врши доградба, надградба, се умножуваат квадратурите во корист на нечиј бизнис.

Во една реченица: Градот Скопје, последниве години како да се обидува да го уништи сето она што ни замјотресот не успеа да го сруши.

 

Менувањето на фасадата на Метропол создава воедно еден парадокс и контрадикторност околу проектот. „Намерата“ на Скопје 2014 да го возобнови „духот“ на дел од старо Скопје и „надополни“ строгиот центар на градот е спротивно на тоа што го гледаме во реалност.

Метропол претставува ремек дело на модерната во Македонија. Подигната во 1933 година, со прочистена форма од секаква декорација со јасно читлива функција на фасадата. Проектирана од Милан Злоковиќ кој заедно со Драго Иблер (Градска болница) се меѓу првите архитекти кои се отргнуваат од неокласицистичкиот стил и творат во прочистена модерна форма.

Формата на Метропол произлегува од самиот контекст на локацијата. Се надоврзува на штотуку завршената Народна Банка. Решавањето на аголот со продолжување на прозорите во приземјето и создавањето на лак во погорните катови е дијалог на архитектот со градот реката и тврдината.

Полукружното фасадно обликување на Народната Банка,  во основа се повторува и во објектот на Метропол. Кај банката учестувува во репрезентативната фасада кон плоштадот, додека кај Метропол е насочено кон Банката од каде е референцата. Истото е  умешно скриено во основата и само половина од него учествува во плоштадската слика. Пиластрата станува столб одвлечен од фасадата,  дефинирајќи ја  замислената рамнина на фасадниот фронт.

На тој начин не се наметнува, се воигрува со соседниот, прв објект. Висински го следи неговиот венец, оставајќи ја композиција на кулата на Народна Банка да е единствена во играта со спротивниот Офицерски Дом (како би се задржала композицијата на „порталот“).

Злоковиќ, направил и одличен премин од веќе прочистената фасадна декорација на Народната банка до целосно чистата фасада на Метропол. Потоа тука се и целосно застаклените комуникациски јадра и  внатрешен атриум за поголема светлина што говори за рационалноста на архитектурата.

На ова обликување, навистина  умешно и со почит ја продолжува започнатата мисла легендарниот Брезовски со својот објект „Нама“. До скоро повеќето граѓани не ни знаеја дека се тоа два различни објекти.

Тоа зборува колку бил моќен и вреднуван јазикот на Злоковиќ, за да се следи неговиот фасаден израз, битен во дефинирањето на плоштадската вертикала и југоисточен хоризонт.

Да се деградира Метропол ( Дом на трговска комора), значи  свесно да уништиш нешто, што за 100 години ќе е вистинска архитектонска археологија. Ова што го уништуваме сега, е еднакво на исчезнат археолошки слој, еднакво на бришење на историска епоха.

Во некоја светла иднина, како што на Канео, конзерваторите ги отргнаа залепните конаци и ја ослободија оригиналната фасада, или како во Аја Софија во Истанбул, исламската декорација е небитна и отргната од оригналните мозаици, да се надеваме дека идните генерации  ќе  го отргнат „туморот“ и ќе го вратат сјајот на оригиналната скопска модерна.

Материјалот го составија: Филип Конески и Мартин Ефремовски