МАРХ

Напуштен хотел во Горно Врановце

24.11.2025 • ХХ век / II половина

Објект: Хотел

Автор:  ?

Година на изведба :  1986

Локација:  село Горно Врановце

Фотографии: Деан Лазаревски, Милка Гочевска

Насловна фотографија: Деан Лазаревски на mk.wikipedia.org

Извори: Нова Македонија,  mk.wikipedia.org, Fakulteti.mk

Во селото Горно Врановци, во близина на Велес, се наоѓа напуштен хотел кој претставува значаен пример за туристичките и образовните објекти изградени кон крајот на 20 век. Изграден во 1986 година, хотелот најпрво служел како простор за ученички екскурзии, семинари и организирани одмори.

Со текот на времето, поради недостаток на одржување, објектот постепено останал без својата првобитна функција. Денес стои запуштен, но сè уште ја носи архитектонската вредност на еден период кога селскиот туризам и организираните престои беа важен дел од локалниот развој на селата во Македонија.

Иако руиниран, хотелот и неговата локација нудат потенцијал за реобмислување, нова употреба и враќање на значењето во рамки на руралниот туризам, културата и заедницата.

Фактографијата за ова место изобилуваат со значење на локално но и државно ниво. Од оваа статија на Нова Македонија дознаваме 10 факти за ова место.

1. Горно Врановци е селото каде, на 29 октомври 1944 година, бил отпечатен првиот број на весникот „Нова Македонија“.

2. Во селото се наоѓала печатница („бостонка“) – која партизаните дел по дел ја пренеле преку планините до Горно Врановци.

3. Во есента 1944 година, на територијата на селото била сместена тогашната македонска влада, како и важни воени и политички структури (АСНОМ, Централен комитет, штабови и др.).

4. Селото има пет куќи-музеи, во кои се изложени документи и фотографии од настаните од 1944 година.

5. Населението се занимава со овчарство, живинарство, собирање печурки, а има и земјоделски производи: малина, капина, компир, како и ендемичен вид на костен.

6. Училиштето „Лирија“ во Горно Врановци е активно и има учители од други градови; децата учат дел на албански, дел на македонски, а на часовите по историја посетуваат локалните музеи.

7. Селото е на околу 30 км од Велес, на ~700 м надморска височина, има ~300 жители и околу 40 куќи.

8. Има потенцијал за развој на планински, рекреативен, ловен, хербален и здравствен туризам.

9. Некои од староседелците се иселиле (споменато е масовно иселување до Турција), но дел од иселениците полека се враќаат и градат нови куќи.

10. За селото се вели дека има пријателски настроено население и добрa поврзаност и ресурси во однос на струја и вода.

Според овие историски, културни и природни аспекти, еве неколку идеи за пренамена на хотелот кои би биле многу ориентирани ревитализација на објектот:

1. Историски и меморијален центар („Село-музеј“)

   Хотелот може да се претвори во центар посветен на „Нова Македонија“ и улогата на Горно Врановци во македонската државност. Простории може да бидат изложбени за првата печатарска машина, документи, фотографии, споменици за АСНОМ и важните историски настани од 1944 година.
   Може да се организираат годишни настани (семинари, научни собири) на 29 октомври, во чест на формирањето на весникот каде ќе се предаваат старите техники на печатење.

2. Едукативен и културен дом за новинари и истражувачи

   Создавање резиденција за новинари, студенти по медиуми, историчари и истражувачи, кои ќе доаѓаат да учат за историјата на македонскиот печат и АСНОМ.
   Организирање работилници, курсеви и кампови за млади новинари – „патека на првата печатарска машина“, историски семинари, архивска работа.

3. Центар за рурално и здравствено/хербално благосостојба

   Според фактот дека селото има природни услови погодни за хербален туризам и „здравствен туризам“, хотелот може да стане wellness retreat, користејќи локални билки, костен, природни патеки, свеж планински воздух.
   Во просториите на објектот може да се организираат програми за јога, медитација, билкарски работилници или лековити терапии.

4. Агро-туристички центар

   Заедно со локалните жители кои се занимаваат со овчарство, живинарство и собирање печурки, хотелот може да стане агро-туристички центар: гости ќе можат да учествуваат во секојдневните активности (доење овци, собирање печурки, берба малина/капина). Тука посетителите можат да добијат уникатно доживување, додека локалното население можат да промовираат домашни производи.
   
   Организација на тури низ околните природни предели, плус дегустации на локални продукти, заеднички вечери со локални семејства.

5. Образовен камп/училишен камп

   Хотелот може да се користи за образовни кампови за ученици – од локалното училиште „Лирија“ или за студенти – каде ќе учат за историјата на Горно Врановци, за првата печатарска машина, АСНОМ, и улогата на селото во македонската историја.
   Можат да се организираат интернационални настани: каде децата од иселениците од овој предел и локалните млади можат да се запознаат преку врската на заедничката историја.

6. Културен фестивалски центар

   Хотелот може да стане локација за годишни фестивали на наука, историја, музика, литература, новинарство – поврзани со темите од Горно Врановци.

7. „Патот на машината“ нова планинарска тура

   Со хотелот како база или како check-point, може да се развие планинарска тура, со инфо-панели за куќите-музеи, спомениците, историјата на печатарската машина која била пренесувана дел по дел до селото.
   Амфитеатар или сала во хотелот за предавања и проекции на документарци (на пример документарци за АСНОМ, првиот број на „Нова Македонија“).

За крај — зашто овие идеи имаат смисла

Фактот дека селото има историска и симболична вредност (поврзано со „Нова Македонија“ и АСНОМ) ја прави пренамената во меморијален / едукативен центар многу значајна и логична.

Природниот потенцијал (билки, шумски средини, висока надморска висина) овозможува лесно поврзување со постоечкиот туризам (еко-, хербален, здравствен).

Локалното население и економија (земјоделство, овчарство) може да бидат вклучени, што ја прави пренамената одржлива и корисна за заедницата.