МАРХ

Андреја Дамјанов / 1813 – 1878 /

11.12.2014 • Автори

Андреја Дамјанов (с. Папрадиште, 1813-Велес). Се јавува како најплоден и најпознат македонски градител во XIX век. Потекнувал од познатото уметничко семејство Рензовци. Неговата свера на творештво главно била насочена кон сакралната архитектура, но проектирал и објекти од профеаната архитектура. Негови познати остваруваања во Македонија се:

1836  – црквата Св.Јован во Кратово,

1840 – црквата Св. Пантелејмон во Велес,

1843 – црквата Св. Никола во Куманово,

1845 – големата црква во манастирот Св.Јоаким Осоговски,

1850 – црквата „Успение на Пресвета Богородица” во Штип

Во обликувањето на овие цркви се забележуваат одредени специфики коишто претставуваат потомок на традиционалниот тек  на поствизантиската архитектура во Македонија, карактеристичен за XVIII и првата половина на XIX век. Неговото реноме како голем мајстор-градител бргу се раширило и надвор од границите на својата земја. Следувала изградба на цркви во Србија ( Смедерево 1855, Сооштествие на Св. Дуџ во Ниш, 1857 – 72, во Пирот, 1868, како и две цркви во околината на Лесковац) и во Босна и Херцеговина ( Големата православна црква во Сараево,1863-68, во Мостар, 1873 и Чајниче).

Во овие објекти се следат и почитуваат одредени романтичарски поставки коишто се презентирани низ јасната тенденција за примена на старите архитектонски стилови. Тука се употребени темите од историјата коишто епохата а романтизмот ги барала и нудела како програма на својот историцизам којшто не успеал да влезе во областа на еклектичкото имитирање.

Во Сараево изградил касарни за кои бил посебно обликуван од султанот во Цариград. Освен со градење се занимавал и со живопис. Бил вешт и даровит каменорезец. Она што посебно му дава бечлег на неговото творештво е неговата боагата имагинација којашто била инспирирана од домашното иворно градителство (работел во тајфат на својот татко кој бил исто така градител) и истата транспониран во смелите просторни зафати на своите, веќе сесомеа оргинални дела, од што може без сомневање да се заклучи доминацијата на македонската сакрална архитектура на Балканот.

Синовите на тројцата од четирите браќа Дамјанови, Јаков и Јанко на Ѓпрче, Даме и Иван на Андреја, Петар и Наце на Никола ја продолжиле традицијата на своите родители

Текстот е превземен од книгата „Градителите на Македонија XVII-XX век”, од проф. Георги Константиновски, со личнo одобрение од авторот.