МАРХ

СКОПЈЕ МОДЕЛИ НА ГРАД / Марина и Каранаков

23.11.2016 • XVI - XIX век Изложби Урбанизам

Автори: Огнен Марина, Бојан Каранаков

Соработници: Александар Радевски, Ерина Филиповска, Стојанче Гоцков, Марио Батковски, Евгенија Поповска, Дарко Драгановски

Архитектонски факултет – Скопје
Универзитет „Св. Кирил и Методиј“ – Скопје

Издавач:Град Скопје

Година: 2014

Изложба во Скопје: 12.11.2014, Музеј на град Скопје

Изложба во Прага: 10. 9. 2015

Извор: авторите

Генералниот регулционен план на град Скопје од 1929 година е првиот официјален плански документ за град Скопје. Планот е изработен од архитект Јосиф Михајловиќ (роден во село Тресонче, 1887 – 1941) градоначалник на Скопје во два мандати (1929-1936 и 1939-1941), архитект и планер кој ја создава современата слика на градот Скопје како европски град.

Оригиналот и 3Д модел на планот

Реализација на објекти од планот

Планот е развиен според англиските и француските модели на планирање, во стилот на „Големиот манир“ (Grand Manner) на нео-класичната архитектура, „Движењето за убав град“ (City Beautiful Movement) од крајот на XIX-от век, “beaux arts” архитектурата на Данијел Бурнам (Daniel Burnham) во САД и „Градовите градини на иднината“ (Garden Cities of Tomorrow) на Ебенезер Хауард (Ebenezer Howard), со комбинирање на стариот ориентален карактер на градот на левиот брег со нови форми и содржини со цел да се добие нов и современ израз.

Модел на планот на Јосиф Михајловиќ – изложба Музеј на град Скопје

Планот од 1929 година во голема мера ја задржува и ја продолжува морфолошката и програмската матрица на планот на град Скопје од 1914 година на архитект Димитрије Т. Леко, со користење на изразени формални геометриски обрасци, но и со внимание на сите хигиенски и технички услови на еден современ град. Скопје во 1921 година брои 40.660 жители …

Генералниот регулационен план од 1948 година е изработен од архитект Лудјек Кубеш, група чешки инженери од Архитектонското ателје од Прага (Atelier architectu – Praha) и македонски експерти и е план базиран на основните постулати на Модерната.

Оригиналот и 3Д модел на планот

Планот е основата за повоената обнова на градот во нов политичко-општествен систем и радикално ја менува сликата на градот. Планот е развиен како функционален град со дистинктивно зонирање на главните урбани зони: зони за домување, индустриска зона, деловна зона, административна зона, зона со зеленило и други со карактеристични линеарна дистибуција на зоните во градот.

Реализација на објекти од планот

Модел на планот на Кубеш – изложба Музеј на град Скопје

Планот ја користи модернистичката парадигма на зонирање, развиен сообраќаен систем и објекти поставени како слободностоечки во зелени зони и чини директна референца со идеите за La Ville Radieuse на Ле Корбизје (Le Corbusier) од 1931 година, принципите на CIAM со силно изразено влијание на функционалистичката доктрина на Баухаус школата, како и моделот на „линеарен град“ на Милутин (Milyutin). Скопје во 1948 година има 108.200 жители….

Урбанистичкиот проект на Центарот на Скопје од 1965 година е изработен во Заводот за урбанизам и архитектура на град Скопје и со помош на Обединетите Нации. Урбанистичкиот проект на Центарот на Скопје е дел од вкупната операција за изработување на Основниот Урбанистички План (ОУП) на градот каде по усвојување на ОУП од страна на Гардското Собрание, а по препорака на Меѓународниот консултативен одбор, распишан е меѓународен повикан конкурс за изработка на идеен урбанистички план за центарот на градот.

Оригиналот и 3Д модел на планот

Конкурсот е распишан по програмата за централното градско подрачје, која резултираше од поставките, наодите и закључоците на студијата за Основниот Урбанистички План. Цел на конкурсот беше, да се по пат на ангажирање познати архитекти и групи архитекти од земјата и странство, добијат идеи за уредување, обнова и изградба на центарот, кој ќе расте на урнатините на катастрофата од 26 јули. На база оценките на конкурсните елаборати од Меѓународниот оценувачки суд, на своето четврто заседание Меѓународниотр консултативен одбор го изрази своето задоволство за високиот квалитет и голем број свежи идеи, за исното уредување на центарот, кои проектантите ги дадоа во своите квалитетни проекти.

Реализација на објекти од планот

Посебно е подцртан придонесот на групите Танге, Мишчевиќ и Венцлер, чии работи се наградени. Со оглед да конкурсот не обезбеди проект кој може да послужи како основа за реализација, Одборот препорача изработка на дефинитивен урбанистички проект, кој земајќи ги во предвид вредните идеи од конкурсните елаборати ќе одговори на основните потреби на граѓаните а тоа се: хумана размера на ансамблите, чиста и племенита форма на просторот, чист сообраќаен систем и племенити размери на центарот.

Модел на планот  – изложба Музеј на град Скопје

Елаборатот на урбанистичкиот проект за центарот изработен е од групата „Центар“ составена од стручњаци на Заводот за урбанизам и архитектура, наградените групи на меѓународниот конкурс – Танге, Мишчевиќ и Венцлер и Полсервис, под раководство на дипл. инг. арх. Војислав Мачкиќ. Автори (по абецеда) се: Исозаки Арата (Isozaki Arata), Мачкиќ Воислав, Мишчевиќ Радован (Miscevik Radovan), Танигучи Јосио (Taniguchi Yosio), Ватанабе Садао (Watanabe Sadao), Венцлер Федор (Wenzler Fedor), Фурман Станислав (Furman Stanislav). Развитокот на Скопје по ослободувањето го карактеризира тенденција на ширење на градот долж текот на Вардар, посебно кон југоисток према Скопско поле. (…) Основниот план на база на показателите за досегашниот брз развиток на градот, предвидува силен пораст на населението. Се очекува да денешниот број од околу 220.000, во 1981 година ќе достигне 350.000 жители….

Деталниот урбанистички план на централното градско подрачје на Скопје – „Мал Ринг“ е изработен од Заводот за урбанизам и
архитектура на Скопје во 1997 година од авторите Д-р Мирослав Грчев, д.и.а., Д-р Влатко П. Коробар, д.и.а. и Мирјана Пенчиќ, д.и.а. Анализата на постојната состојба покажува дека центарот на Скопје изобилува со неповолни урбанистички показатели како што се недоволен процент на изграденост, мал индекс на искористеност на земјиштето, неповолен однос на развиената бруто градежна површина и бројот на места за паркирање и сл.

3Д модел на планот

Воочлива е и нерамномерната изграденост на центарот, недооформеноста на основните потези, оски и простори што резултира со губиток на сликата и идентитетот на центарот, како и нискиот општ ниво на уреденост на сообраќајниот систем, пешачките површини и комуналните супра и инфраструктури. Од ваквата состојба произлегуваат непосредните цели на планот: поврзување на левиот и десниот брег од центарот во кохерентна целина, реинтеграција на скопското Кале и Старата чаршија во ткаењто на центарот, изградба на просторот на подградието како осовен елемент на поврзувањето на градопт и тврдината, дооформување на галвните градски плоштади, затворање на сегментираните градски блокови и оформување на уличните фронтови, искористување на неизграденото градско земјиште, градежно обликување на пешачките потези и површини и реконструкција и дооформување на сообраќајниот систем на центарот.

Реализација на објекти од планот

Со промената на државниот статус на Република Македонија Скопје стана престолнина на независна држава. Овој статус на центарот на градот му наметнува нова улога и значење што се реперкуираат на содржините и амбиентот на центарот и налагаат предвидување на нови содржини и простори од репрезентативен карактер во неговите рамки. Императив е воспоставување на урбан амбиент на метропола преку создавањето на впечатлива и паметлива слика на градот со изградба на реперни објекти, репрезентативен партер, споменици и други елементи на урбаниот мобилијар. Од друга страна, промената на општественото уредување и ориентацијата кон пазарно и плуралистичко општество и во тој контекст новата улога на урбанистичкото планирање и градската политика како цели на планот го потенцираат оживувањето на инвестициската и градителкската активност во центарот на градот преку изработка на план кој овозможува брза реализација, план кој ќе ги артикулира динамичните промени во структурата на потребите, карактеристични за пазарното и плуралистичко општество и план кој овозможува поголема флексибилност во политиката на уредувањето на просторот.

Макета на планот

Анализата на предвидените и реализираните содржини според Деталниот урбанистички план на центарот на Скопје од 1967 година е важна карика во воспоставувањето на ориентири како за потребите на просторот така и за методологијата на програмирањето. Споредувањето на предвидентие содржини во претходниот план за центарот на Скопје и реализираната состојба до 1992 година покажува дека, со исклучок на една планска единица, во сите други единици или е достигната планираната површина без при тоа да се реализирани сите планирани содржини, или изградената површина битно ја надминува планираната и до 165%…..

Галерија од изложбата во Скопје:

Галерија од изложбата во Прага:

Ф.К