МАРХ

БОРБА ЗА ДОСТОИНСТВО НА АРХИТЕКТИТЕ И ИНЖЕНЕРИТЕ !!!

05.02.2021 • Став

Архитектите и инженерите кои се вклучени во изработката на основните проекти во областа на високоградбата, веќе втора година го очекуваат усвојувањето на тарифникот за услуги за минималниот надоместок од страна на Министерството за транспорт и врски.

Овие професии  во Македонија се  целосно деградирани и потценети во  угледот, влијанието во општеството и секако  платата, иако учествуваат во еден од најдоходните бизниси – градежништвото.

Транзицијата од систем чиј социјални вредности беа на врвот, во целосно пазарно општество на полулојална конкуренција и голем процент сива економија, придонесе работата на архитектите да биде втурната на дното.

Станбениот објект на АДОРА, на местото на некошната сапунара „Цветан Димов“

По економската логика, во високо исплатливиот бизнис особено во делот на изградбата на колективните станбени објекти, професијата треба да биде  на листата на најдобро платените во земјата.  Политички некоректните влијанија, реткиот морал и етика од страна на приватните инвеститори  придонесоа за тонењето на професијата, каде архитектите и инженерите  земаат плата која кај доминантниот број е под она што се води како официјален податок – просечна македонска плата.

Сеуште слушаме за колеги кои зeмаат плата од 15.000 или 18.000 денари и покрај повеќегодишното работење во успешни приватни проектантски бироа. Во ваквата сага, платите помеѓу 20.000 – 30.000 денари се сметаат за добро платени, бидејќи сите сопственици како изговор ја користат општата економска состојба.

Праведноста, меѓутоа и светската пракса ја дефинира цената на услуги според  одреден процент од вкупната инвестициска вредност. За истото да се примени кај нас не постојат реални пречки.

Мора да постојат достоинствени параметри и законски норми, кои ќе ги дефинира државата, впрочем како и се што се уредува во едно владеење.

За споредба, најчестата цена која може да се извојува при работата на основен проект во моментот се движи најчесто околу 7- 8  евра од м2. Има блага тенденција кај помалите проекти  до 10 евра  од м2, додека  со чест на исклучоци на бироата кои имаат одбрана клиентела и  создадено силен бренд,  од 12 евра па нагоре.

За помалку упатените, од оваа сума делат сите фази, кои вклучуваат архитектонски проект, градежно-конструктивен, електротехнички, термотехнички, партер и сообраќај, елаборати за ППЗ и енергетска ефикасност како и ревизија на проектот.

Паралелно со овие проектантски цени, за 7 евра по м2 тешко е да најдете работник кој ќе ви ги намести плочките во  објектот. Истото е за паркетот, подовите и другите финални интервенции во ентериерот.

Со ова не ги потценуваме работниците кои го реализираат физички објектот, но укажуваме на недостојниот однос кон оние, чие дело се реализира, со него со тргува и заработува.  Која е пораката што ја испраќаме како општество за инженерскиот труд?!

Нови станбени објекти на бул. „Илинден“ / Скопје

За да добиеме подобра ориентација како изгледа ситуацијата, најдобро е да претставиме  една инвестиција за станбен објект од 3500 м2.

Инвеститорот за ваквиот објект според проценета  вредност  за метар квадратен од 438 евра ( според тарифникот), треба да исплати за основниот проект сума од 24,500 евра ( според тековната пракса). Често овие суми достигнуваат и многу помали бројки поради борбата за леб и конкуренцијата произлезена од преголемата продукција на архитекти.

Инвеститорот за да го изгради објектот треба да потроши  1.533.000 евра. Од овие 3.500 м2,  како бруто површина, доколку ги одземеме ѕидовите и конструкцијата, како и заедничките простории со околу 15% од вкупната квадратура добиваме површина 2.975 м2.  Сето ова помножено со просечната вредност на продажен метар квадратен станбена површина од 1000 евра, добиваме 2.975.000 евра, или заработка од 94.1 % (1.442. 875 евра).

Секако оваа пресметка е поедноставена, но верувајте и во најлошата комбинација за инвеститорот, неговата заработка не е под 50%. Во спротивно тој воопшто и не би се нафатил на истото. Дури и со ваквата математика тој би заработил 766. 500 евра .

Во истата, тоа што не можеме да го предвидиме се цените за потенцијалните ручеци, поткупи, станови, народно кажано „рекети“ за кои може со право да се сомневаме во земја со огромна корупција и врски.  Многу веројатно е доколку постои таа „елита“ во позадина, истата да ја држи и цената на становите висока, како и нивната заработка би била поголема. Ова стои во делот на шпекулациите, но основата за сомнеж е реална.

Доколку се оди како што е предвидено, целата постапка од проект до реализација на ваков тип на објект не би требало да трае повеќе од 2 години. Ваквиот однос на вложено време, труд и целосно повратени средства + заработка, го прави градежништвото исклучително атрактивно и високо профитабилно.

Но каде сме ние како проектанти во сето ова?

Во полошата варијанта за инвеститорот, проектантите би заработиле околу 3.2% споредбено со  чистиот профит на целиот бизнис,  додека во онаа подобрата за нив, проектантите остануваат со  1,69 % .

Дури и процентите да се сведат на 33% заработка ( на вложени 1.500.000 евра – 500.000 евра заработка) бројките за проектантите се благо речено мизерни, додека за инвеститорот сеуште неверојатни. Без проектантите нема објект, нема реализација на бизнисот и тие се една клучна алка. Од приложеното можеме да заклучиме дека нашите барања се реални и за истите мора да се избориме!

Што предвидува предложениот тарифник?

Споменатиот пример, според минималните цени за услуги,  креира заедничка вкупна цена за изработка на основниот проект, негова ревизија и надзор на изградбата од 8,66 %.  Зависно од типот на градба истиот варира. Детално   можете да го погледнете  тука >>>

Извадок од тарифникот

Во тарифникот детално се образложени процентите на учество во проектот според фази поделени по струки, по ниво на разработка и услуга.

Она што како менталитет ни се заканува, во случај на усвојување на овој правилник се можните сомнежи за притисоци во различни облици, на кои инвеститорите се често спремни:

• Да ве исплатат според правилникот, но потоа да треба да вратите сума во кеш, што би било совршено перење на пари за инвеститорот;
• Да ве платат помалку во кеш, додека проектот ќе биде пријавен како донација;
• Да ја поскапат цената од метар квадратен, со оправдание за зголемени трошоци;

и многу други досетливи игри.

Ниското ниво на  почит кон проектантите, како и  битноста за нивниот  придонес во  процесот, се случува и при разработка на помали проекти, каде цената од неколку илјади евра за индивидуална куќа за домување се коментира како – „Многу скапо!“. Идниот сопственик истите средства многу лесно би ги дал за телевизор со повеќеинчен екран.

Нови повеќесемејни куќи во нас. Лисиче

Куќа се гради еднаш, оние посреќните во животот можеби и два пати, но зградите од кои има големи заработки, се градат дефинитивно еднаш.  Затоа цената за проектот, ревизијата и надзорот од околу 10% од инвестиционата вредност е и повеќе од разумна.

Овие проценти доколку ги компарирате со било кој друг бизнис, каде трговијата е вклучена, претставува минимална заработка. Затоа овој сектор нема никакви оправдувања  да го одбие ставањето во функција на овој тарифник. Вака платите на архитектите и инженерите ќе има простор да пораснат за 100% како би пристигнале до едно подостоинствено ниво.

Можностите за злоупотреба се секогаш присутни, но доколку како фела се организираме пред се во Асоцијацијата на архитекти на Македонија, како и во склоп на Комората на овластени архитекти и инженери  на Македонија, ќе бидат сведени на минимум.

Ваквиот тарифник повеќе нема да дозволи сомнителен  тендер во кој некоја фирма прифатила изведба на проект за општините по цена од 1 денар, бидејќи најниската цена веќе ќе е дефинирана и под неа не би смеело да се оди. Така во изборот ќе влијаат искуството, репутацијата, успешноста во проектантските услуги.

Ваквата пракса за да биде успешна  треба да вклучи приложување на  договор за услуги, како и фактура при поднесувањето за дозвола за градба како би се имало сигурност за минималната исплата на средства кон проектантските бироа.

Сето ова треба да го регулира закон кој ќе предвидува и санкции кои може да резултираат и со одземање на лиценци од страна на комората.

За се постои начин, но за сопствените права мора да се избориме самостојно и обединето како фела!