МАРХ

Охридска тврдина

12.05.2025 • VI-XV век До V век

Насловнa фотографија: Музеј Охрид

Охридската тврдина, позната и како Самоиловата тврдина е средновековна тврдина во градот Охрид, првично изградена од кралот Филип II Македонски, а подоцна наречена по средновековниот цар Самоил.

Самуиловата тврдина се смета за едно од најголемите утврдувања зачувани во Македонија. Првпат била споменета од страна на историчарот Тит Ливиј во III век п.н.е, уште додека била тврдина на градот Лихнид.

Уште во V век од нашата ера Охрид се споменува од римските историчари како град со тврдини, кој како и другите римски градови на Балканот се брани од наездите на скитачките племиња, при големото преселување на народите во IV и V век. Закрепениот Охрид во 479 година ја одбил опсадата на готскиот крал Теодорих Велики.

Во подоцнежните векови Византија ги користела овие тврдини и сигурно ги проширила. Словените навлегуваат во Охрид без некои големи уривања. Но, Охрид како престолнина на Самоиловото Царство има обновени и доста силни бедеми. Денешната форма на тврдината потекнува од времето на цар Самуил макар што и по него постојат податоци за разурнувања и повторни поправки на тврдината од страна на Османлиите и Византијците.

По претворањето на Самуиловата држава во политичко и црковно седиште, Охрид станал средновековен метрополис. Сè до крајот на XIV и почетокот на XV век, населениот град Охрид живеел во градските ѕидини. Откако Охрид бил заземен од османлиските Турци, со доаѓањето на колонисти од Мала Азија во XV век, дошло до експанзија на населението низ пониските делови. Последен владетел на Самуиловата тврдина бил Џеладин-бег.

Тврдината и денес го претставува највисокиот дел на Охрид, кој се издига 100 метри над нивото на Охридското Езеро. Низ историјата претрпела многубројни поправки, а тоа се гледа и на Горната порта, во која се вѕидани многубројни мермерни сполии со грчки и римски натписи, кои потекнуваат од античките и римски згради, со кои изобилува овој простор.

Поновата историја на Самуиловата тврдина е поврзана со големото археолошкото истражување на културните слоеви во нејзината внатрешност и со обновата на нејзините ѕидини. Истражувањето започнало во 2000 година, при што беа откриени многу вредни наоди, меѓу кои и познатите „Златна маска и златна ракавица“, датирани од V век п.н.е.

Највисокиот дел од Охрид е опфатен со централните ѕидови кои се високи од 10 до 16 метри како и одбранбени кули. Еден крај од надворешниот бедем косо се спушта кон запад до брегот на месноста Лабино. Другиот крак тргнувајќи на исток ја преминува надворешната порта „Горна порта” ја зафаќа пониската височинка од Охридскиот рид во месноста Дебој и отука кон југ косо се спушта кон езерото.

Тврдината носи видливи траги на чести поправки. Под делумно урнатиот надворешен слој во внатрешните ѕидови се забележуваат хоризонтални либажни слоеви од тули со византиски формат.Во ѕидовите на горната порта вѕидани се многу камења со грчки натписи кои потекнуваат од античките згради со какви што овој терен е преполнет. Охридската тврдина денес претставува заштитен знак на Охрид а со тоа и на Македонија на неа се впишани многу страници од историјата и културата на македонскиот јазик низ вековите, што претставува непроценлив културен извор за нашата Република.

Покрај основната функција за одбрана од непријателите, тврдината служела и за живеење. Нејзиниот централен дел или цитаделата, е поделен со еден ѕид на два дела од кои во едниот живеел владетелот, а во другиот биле сместени војниците. Од надворешната страна ѕидот на овој простор е зајакнат со ред кули од кои најголемата и најјаката е поставена на најслабата точка на тврдината, а импозантен е и влезот во цитаделата што е утврден со две полукружни одбранбени кули.

Вториот дел од тврдината се состои од широк заштитен ѕид околу подградието во кое живееле дворјаните со нивните семејства.

Во градот се влегувало низ три порти: Горна Порта, во непосредна близина на црквата Св. Богородица Перивлепта и античкиот театар, Челна Порта, кај денешната црква Св. Богородица Челница и Долна Порта, што се наоѓа на педесетина метри од брегот на Охридското Езеро, во близина на црквата Св. Никола Болнички. Од сите нив во целост е зачувана само Горна Порта во која како градежен материјал се употребени мермерни надгробни споменици со грчки и римски натписи и други елементи кои потекнуваат од античките градби во градот.